Rescatamos de la hemeroteca dos entrevistas publicadas en la prensa gallega (por supuesto, en gallego) con dos de los más importantes filósofos españoles de la actualidad: Arturo Leyte y Felipe Martínez Marzoa (nacidos ambos, por cierto, en Vigo, en 1956 y 1943, respectivamente).
......
Con el título "A democracia é absolutamente nihilista" se publicaba en diciembre de 2008 una entrevista realizada por Óscar Iglesias en El País-Galicia. En esta charla, Arturo Leyte comentaba las dificultades de llevar adelante un proyecto de textos de filosofía en gallego, disertaba sobre el papel de la filosofía de Heidegger para una comprensión política de las modernas sociedades tecnificadas, a la vez que deslegitimaba ciertas lecturas mistificantes del pensador alemán.
...
Arturo Leyte
(Fotografía de L. R. Villar para El País)
..
P. En que medida a tese do olvido do ser fronte á "apoteose" da técnica explica hoxe a vixencia de Heidegger?
R. A sociedade actual é estruturalmente científica, pero a paralaxe entre progreso técnico e humano, entre saber instrumental e crítico, produce un aborto de saber. Heidegger viu algo moi claro nunha percepción tráxica do saber en sentido científico: que non pode resolver os problemas da existencia humana. E se realmente considerase que o pode todo, conduciríanos a unha ditadura. O elemento irreducible non é algo máxico, é o que non se deixa reducir á organización. E iso chámase existencia. A tecnoloxización da existencia en todas as súas dimensións é o que forma parte da catástrofe posible. (...)
A miña posición aquí é moi clara. Por suposto, desde unha convicción fondamente democrática, pero non santulleira, porque é esa beatería a que remite á industrialización da educación... Sobre o potencial da democracia e os perigos que a axexan, apréndese moito máis dos antidemócratas que dos beatos da democracia. Só desde aí se comprende que a partir de Heidegger ou de Schmitt, representantes da antidemocracia, se poida entender mellor ca en ningures que é a democracia e os seus límites.
...
Entrevista con Arturo Leyte: "A democracia é absolutamente nihilista", El País-Galicia, 12/12/2008.-
...
Por otro lado, en abril de 2009 Xurxo González entrevistaba a
Felipe Martínez Marzoa para el diario
A nosa terra. En esta entrevista que aparecía titulada:
"Desde o momento en que se sabe como funcionan as cousas, non poden seguir siendo iguais" (publicada con el título de
"Que foi de Felipe Martínez Marzoa?" en su página web), adentrándose también en la cuestión política, Martínez Marzoa refiere las líneas generales de su interpretación de la constitución de la Modernidad de la mano de pensadores como Hobbes y Marx, y su reconstrucción del concepto de lo civil.
...
F. Martínez Marzoa
(Fotografía de P. Vilabarros para A Nosa terra)
...
A continuación reproducimos el texto de la entrevista de X. González:
Felipe Martínez Marzoa (Vigo, 1943) foi un dos primeiros profesores da embrionaria Universidade de Vigo durante os setenta e non tardou en dar o salto como Catedrático de Filosofía a Barcelona. Trátase dun dos filósofos marxistas galegos máis destacados, e as críticas á súa obra caracterízano como un dos máis importantes na España das últimas décadas. Xubilado desde hai un par de anos, Marzoa segue atraendo a un público fiel cada vez que ofrece unha conferencia en Galicia, e moi especialmente na súa cidade natal. [...] Na seguinte entrevista, Marzoa incide en como a correcta interpretación dos grandes pensadores sa historia pode cambiar o mundo e comenta os desafíos actuais aos que se enfronta o concepto do civil, cunha crise capitalista de gran calado como fondo do escenario.
P: Afirma que, en certa medida, o seu labor consiste en abstraer a lóxica interna do discurso de pensadores como Hobbes, Kant ou Marx, entre outros, substraendo o contido, os exemplos cos que se expresaban…
A cuestión é como se le. Se ti apostas porque vale a pena ler a obra destes autores, e te pos en serio ao duro traballo necesario para superar as dificultades de tipo histórico ou filolóxico que implica ler a un pensador que escribiu hai séculos, suponse que pensas que aí hai algunha verdade. Non se trata de coñecer as opinión dun señor, nin é unha cuestión de biografía intelectual. Considerar a alguén un gran pensador implica que non se inventa as cousas nin está motivado simplemente polas súas teimas personais. Trátase entón de descubrir a verdade propia, a consistencia interna dese pensamento.
P: Nunha entrevista en Grial no ano 1989 vostede dixo que, se se lía correctamente a estes pensadores, “nada volvería ser coma hoxe”. A que se refería?
Quizais a única perspectiva de que non siga sendo todo o mesmo é que iso mesmo se entenda. A única verdadeira distancia respecto do conxunto da situación é aquela que hai en comprender, entender, coñecer. Comprender por comprender terá, aínda que non se poidan prever, mesmo repercusións prácticas. Desde o momento en que se sabe como funcionan as cousas, xa non poden seguir funcionando da mesma maneira.
P: Como se relaciona a orixe do poder civil que vostede descobre en Hobbes coa idea de democracia? Hai quen defende que as ideas de Hobbes promoveron reximes absolutistas, pero paréceme que vostede defende o contrario…
Non exactamente. Defendo que este termo, democracia, é unha maneira un tanto burda de asumir en moderno unha palabra grega. En Hobbes, o compoñente demos significa simplemente a xente no seu conxunto. Non obstante, a medida que se desenvolve o problema do poder civil (como é posíbel iso de que as regras sexan tales que poidan ser válidas para todos e que a autoridade sexa tal que poida impoñer as regras a todos en igual medida), o demos de democracia pasa a referirse ao conxunto de regras e de garantías. A partir do problema que Hobbes formulou en xeral, descubríronse unha serie de implicacións do que co tempo se chamará república democrática. O que Marx, na súa Crítica do Programa de Gotha, chama república democrática non é nin máis nin menos que un sistema de garantías. Non se trata dese concepto tan intuitivo de que “mande a xente”. Iso leva a que os xitanos ou os negros se teñan que ir se o pobo así o quere. Pero a democracia non é iso, os sucesivos filósofos van afinando na interpretación e do que se trata é de recoñecerlle a calquera as mesmas liberdades que te atribúes a ti mesmo.
P: Percíbense novas correntes de pensamento que superen ou destrúan o concepto do civil?
Non acepto a idea de que haxa na axenda algo que sexa posterior á modernidade, algo post-civil ou post-moderno. Eu emprego o concepto tardomoderno. O que Marx teoriza no Capital é a modernidade, pero faino pensando que o feito mesmo de teorizala producirá unha ruptura co anterior pola simple distancia implícita no coñecemento. Non obstante, Marx non tiña un modelo alternativo, nin existe hoxe tampouco. Ao comezo da Filosofía do Dereito Hegel citaba ao moucho, que xa na mitoloxía grega representa a consciencia, o saber, porque ten os ollos grandes e unha grande capacidade de observación. Ese paxaro só emprende o voo ao solpor, ao final do día. En definitiva, non existe outro modelo que a modernidade, pero a partir de Marx a característica do momento que aínda dura é o coñecer que estamos no final do traxecto. O que queda por saber é se a modernidade está en crise ou simplemente en putrefacción. Hai que destacar que na frase anterior crise ten unha connotación de clarividencia. Na súa orixe grega, esta palabra quere dicir discernimento. As crises económicas chámanse así porque se supón que permiten filtrar o que é válido, viábel, do que non o é.
P: Hai moita xente que pensa que as teorías de Marx non valen porque viviu nunha sociedade moi diferente á actual. Que o leva a pensar o contrario?
O que hai que descubrir é cal é a lóxica interna. No Capital descóbrense moitas cousas que empiricamente Marx non podía ter descrito, pero que se seguen da súa lóxica profunda.
P: Marx é o último ilustrado?
Eu diría que é un tardoilustrado. Acepta a Ilustración, pero ao mesmo tempo trátaa como un fenómeno a observar. Marx é un excelente descritor da sociedade civil. O subtítulo do Capital é Crítica da economía política, onde case se pode tomar economía política como sinónimo de sociedade civil, do mesmo xeito que ás veces se di bioloxía para referirse aos mecanismos vitais e non á ciencia biolóxica. Ademais, crítica, que ten a mesma orixe que crise, non significa aí negar, senon coñecer, discernir, analizar.
P: No imaxinario popular Ilustración e Marx van unidos ao concepto de revolución…
Si, pero trátase de revolucións diferentes. No caso da Ilustración vai unido coa idea de ruptura absoluta do civil respecto á situación anterior, non se recoñecen liberdades previas, que eran as dos cabezas de familia, curas ou mestres de taller. A revolución de Marx é a do moucho, e está vinculada ao feito de recoñecer a estrutura da sociedade civil.
P: Sería precisa unha nova revolución?
Quizais, pero as revolucións non se deciden nin se propoñen. Cando alguén sae cunha pancarta pedindo a revolución, non sabe do que está falando. Simplente hai que pensar, actuar en consecuencia, pero non falar dela. Quizais xa haxa unha en marcha, quen o dirá será unha futura historiografía.
P: Cales serían as características desa revolución da que vostede fala?
É sempre un pouco pretencioso pretender caracterizar o momento actual. É dar motivo para que os futuros historiadores se rían dun. Se o que pasou foi unha revolución ou non, xa se discutirá.
Entrevista con Felipe Martínez Marzoa publicada originalmente como: "Que foi de Felipe Martínez Marzoa?", en: A Nosa Terra, 05/04/2009.- [Actualización:] El histórico diario gallego A Nosa Terra cerró definitivamente su edición digital en septiembre de 2011 y la entrevista ya no está disponible en línea. Por eso ofrecemos el el texto completo de la entrevista y remitimos al recorte de prensa colgado en la web de la Universidad de Vigo:
...
...
Vid. Coloquio entre A. Leyte y F. Martínez Marzoa sobre Heidegger.-
...
...
(King's College, University of Aberdeen)
...
...
